วิธีทดสอบ Hydroquinone ไฮโดรควิโนน ในครีม
Last updated: 25 ก.ค. 2565 | 38072 จำนวนผู้เข้าชม |
ไฮโดรควิโนน ( Hydroquinone หรือ HQ) เป็นสารห้ามใช้ในเครื่องสำอาง ตามประกาศของ อย. มักพบการลักลอบใส่ในครีมหน้าขาว ลดฝ้า ลดกระ เพื่อให้ได้ผลเร็ว
อันตรายจากครีมผสมไฮโดรควิโนน
1. ผิวอ่อนแอ ผิวแดง ลอก ใช้อะไรก็ระคายเคืองง่าย
2. เมื่อหยุดกระทันหัน เกิดภาวะ Rebound melasma ผลคือฝ้าดำขึ้นกว่าเดิม
ไฮโดรควิโนนมีฤทธิ์ยับยั้งเอนไซ์ tyrosinase ซึ่งทำหน้าที่เปลี่ยน tyrosine เป็น melanin เมื่อหยุดกระทันหัน เท่ากับขาดตัวยับยั้งเอนไซม์ tyrosinase ทำให้ tyrosine ที่คั่งอยู่ถูกเปลี่ยนเป็น Melanin อย่างรวดเร็ว ฝ้าจึงเข้มขึ้น
3. เกิดฝ้าเส้นเลือด (Telangiectatic Melasma) เส้นเลือดใต้ผิวหนังขยายตัว ยิ่งโดนความร้อนหน้ายิ่งแดง ตกบ่ายก็ดำคล้ำ การเกิดฝ้าเส้นเลือดยังพบได้ในคนที่ใช้ครีมที่มีส่วนผสมของกรดวิตามินเอ และสเตียรอยด์
4. หน้าด่างถาวร หรือภาวะ Leukoderma เกิดจาก tyrosine ที่คั่งไปทำลายเซลล์สร้าง melanin เมื่อ melanin ไม่มี ผิวส่วนนั้นจึงด่าง
วิธีทดสอบเบื้องต้น
1. หยดหรือป้ายเครื่องสําอางที่สงสัยลงบนกระดาษทิชชูสีขาว แล้วหยด 0.1 N Sodium Hydroxide Solution ลงไปในบริเวณรอยเครื่องสำอาง ทิ้งไว้สักครู่
หากสีเครื่องสำอาง เปลี่ยนเป็นสีน้ำตาล แสดงว่า อาจมีส่วนผสมของไฮโดรควิโนน ขีดเส้นใต้คำว่าอาจ
2. ใช้น้ำผงซักฟอกเข้มข้น โดยใช้ผงซักฟอกละลายในน้ำปริมาณเล็กน้อย ผสมกับน้ำ เพื่อให้ได้น้ำผงซักฟอกเข้มข้น นำน้ำผงซักฟอกที่ได้มาหยด ลงบนรอยเครื่องสำอาง ทิ้งไว้สักครู่หากสีเครื่องสำอาง เปลี่ยนเป็นสีน้ำตาล แสดงว่า อาจมีส่วนผสมของไฮโดรควิโนน
3. กรณีที่เนื้อครีมมีความข้นเหนียว ให้ละลายเนื้อครีมในแอลกอฮอล์ (ใช้เพียงเล็กน้อย)ให้เนื้อครีมอ่อนเหลวลง เสียก่อน จากนั้นจึงนำเนื้อครีมที่ได้มาหยดลงบนกระดาษทิชชู แล้งจึงทดสอบด้วย 0.1 N Sodium Hydroxide Solution ตามข้อ 1 หรือ น้ำผงซักฟอก ตามข้อ 2
การทดสอบไฮโดรควิโนนด้วยน้ำผงซักฟอก เป็นการทดสอบเบื้องต้นเท่านั้น เพื่อผลที่แม่นยำและถูกต้อง ควรใช้ Test Kit ของกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ทดสอบซ้ำหากยังพบผลบวก ควรเก็บตัวอย่างส่งกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์เพื่อตรวจวิเคราะห์ด้วยเครื่องมือที่จำเพาะ สอบถามรายละเอียดเพิ่มเติมที่กลุ่มควบคุมเครื่องสำอาง กระทรวงสาธารณสุข โทร.0-2590-7441 หรือ 0-2590-7422 ถึง 3 หรือที่สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดทุกแห่ง
การใช้ชุดทดสอบ สารไฮโดรควิโนน ในเครื่องสำอาง ของกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์
หลักการ : สารเคมีที่ใช้ในการทดสอบจะทำปฏิกิริยากับไฮโดรควิโนน ให้ สีเขียว ถึง สีน้ำเงินดำ
ปริมาณต่ำสุดของสารไฮโดรควิโนนที่ตรวจพบได้
0.006 % w/w ในครีมเหนียว
0.014 % w/w ในโลชั่น
ชุดทดสอบสารไฮโดรควิโนน ของกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ 1 ชุด สามารถตรวจได้ 20 ตัวอย่าง
อุปกรณ์ประกอบด้วย
1. จานหลุม
2. ขวดสารเคมี
3. ก้านไม้ปลายแบน
4. ก้านพลาสติกปลายแบน
5. หลอดหยดพลาสติก
วิธีการตรวจสอบ
1. ใช้ก้านพลาสติกตักสารเคมีขนาดเท่าเมล็ดถั่วเขียวใส่ลงในจานหลุมพลาสติก
ภาพจาก เอกสารภาพนิ่ง ศูนย์วิทยาศาสตร์การแพทย์ที่ 1 จังหวัดตรัง
2. ใช้ก้านไม้ปลายแบนตักครีมตัวอย่างขนาดครึ่งเมล็ดถั่วลิสงลงในหลุมสารเคมี (กรณีที่ตัวอย่างเป็นของเหลว ให้ใช้หลอดหยดพลาสติกดูดและหยดตัวอย่างประมาณ 3 หยด)
ภาพจาก เอกสารภาพนิ่ง ศูนย์วิทยาศาสตร์การแพทย์ที่ 1 จังหวัดตรัง
3. ใช้แท่งไม้ปลายแบนคนให้สารเคมีและตัวอย่างเข้ากันและสังเกตสีที่เกิดขึ้นภายใน 5 วินาที
ภาพจาก เอกสารภาพนิ่ง ศูนย์วิทยาศาสตร์การแพทย์ที่ 1 จังหวัดตรัง
การอ่านผล
ผลบวก (พบสารไฮโดรควิโนน) : เกิดสีเขียวถึงสีน้ำเงินดำ
ผลลบ (ไม่พบสารไฮโดรควิโนน) : สีเดิมของตัวอย่าง สีน้ำตาล หรือสีเขียวอ่อนหลังจาก 5 วินาทีไปแล้ว
วีดีโอสาธิตการใช้ชุดทดสอบกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ ทดสอบสารไฮโดรควิโนน ในเครื่องสำอาง อัพโหลดโดย uckkpho@youtube.com
(สังเกตว่าการทดลองนี้ดูผลกันที่ 5 วินาทีแรกเท่านั้น หากเกินนี้อาจจะเป็นผลบวกลวง false positive จากสารอื่นๆก็ได้)
1. ไฮโดรควิโนนทำไมจึงทำปฏิกิริยากับน้ำผงซักฟอกแล้วได้สีน้ำตาล (คัดลอกจากคณะเภสัช มหิดล)
สารไฮโดรควิโนน เป็นสารที่สามารถทำปฏิกิริยากับ oxygen แล้วเกิดการ oxidation ได้ ซึ่งหลัง oxidation สารละลายไฮโดรควิโนนจะเปลี่ยนเป็นสารละลายสีน้ำตาล อัตราการเกิดปฏิกิริยา oxidation จะขึ้นกับความเป็นกรดด่าง โดยในสภาวะที่ใช้ตัวกลางที่มีความเป็นด่าง (alkaline solution) จะทำให้ปฏิกิริยา oxidation เกิดขึ้นได้ดีและรวดเร็ว ผงซักฟอกเป็นสารที่มีคุณสมบัติเป็นด่าง จึงสามารถทำปฏิกิริยากับไฮโดรควิโนนและเกิดการเปลี่ยนเป็นสีน้ำตาลได้
สารใดก็ตามที่มีคุณสมบัติเกิดปฏิกิริยา oxidation ได้ใกล้เคียงกับ hydroquinone ก็จะสามารถทำปฏิกิริยากับผงซักฟอกได้คล้ายคลึงกัน การทดสอบไฮโดรควิโนนด้วยผงซักฟอกจึงถือเป็นการทดสอบอย่างคร่าวๆ เท่านั้น ไม่ใช่วิธีการทดสอบสารที่มีจำเพาะกับไฮโดรควิโนน
2. ใช้ผงซักฟอกเทสต์ครีมที่ซื้อมาแล้วครีมเปลี่ยนเป็นสีน้ำตาล สรุปได้ 100% มั้ยว่าครีมนั้นผสมไฮโดรควิโนน
ตอบ : การใช้ผงซักฟอกเทสต์เป็นการเทสต์เบื้องต้นเท่านั้น ขีดเส้นใต้ว่าเบื้องต้น ถ้าครีมที่เทสต์เปลี่ยนเป็นสีน้ำตาลบางคนบอกว่า เฮ้ย ครีมนี้ผสมไฮโดรควิโนน ข้อสรุปนี้ยังไม่ถูกต้อง
การที่ครีมเปลี่ยนเป็นสีน้ำตาลไม่ได้หมายความว่าครีมนั้นมีไฮโดรควิโนนผสมเสมอไป ควรทำการทดสอบซ้ำด้วย Test kit ของกรมวิทยาศาสต์การแพทย์ ถ้ายังพบผลบวก ควรนำส่งตัวอย่างไปให้ อย. โดยทางอย.อาจจะเรียกให้เจ้าของแบรนด์หรือผู้ผลิตนำส่งตัวอย่างที่เป็น lot/mfd เดียวกันไปทดสอบด้วยเครื่องที่จำเพาะเป็นการยืนยันครั้งที่ 2 ถ้าผลจากครั้งที่ 2 ยังเป็นผลบวก จึงจะสรุปว่ามีไฮโดรควิโนนและสามารถนำผลไปดำเนินคดีกับผู้ผลิตหรือเจ้าของแบรนด์นั้นๆได้
หลายครั้งที่ผลเทสต์ด้วยผงซักฟอก ให้ผลบวก คือครีมเปลียนเป็นสีน้ำตาล แต่พอส่งไปตรวจกรมวิทย์ฯ กลับไม่พบ นั่นหมายความว่าในครีมนั้นอาจจะมีสารอืนๆที่ทำให้ครีมเปลี่ยนเป็นสีน้ำตาล แต่สารนั้นไม่ใช่ไฮโดรควิโนน
ดังนั้นเวลาเราไปเทสต์ครีมใครด้วยผงซักฟอกแล้วได้สีน้ำตาล อย่าได้ไปป่าวประกาศว่าครีมเขามีไฮโดรควิโนน จะโดนฟ้องกลับเอาได้ ในฐานที่เราทำเขาเสียชื่อเสียง จะกล่าวหาเขาได้ก็ต่อเมื่อเรามีผลยืนยันจากกรมวิทย์การแพทย์เท่านั้นค่ะ
การเลือกครีมที่ปลอดภัย ต้องดูหลายๆอย่างร่วมกัน ผลิตภัณฑ์ที่ไว้ใจได้ ควรจะ 1. มีฉลากผลิตภัณฑ์ที่ระบุครบถ้วนตามที่ อย.กำหนด 2. ไม่มีการอวดอ้างสรรพคุณในการโฆษณาตามสื่อต่างๆ 3. ร้านค้าหรือคนขายมีตัวตน ติดต่อได้ รับผิดชอบ ได้หากเกิดเหตุใดๆขึ้น 4. การให้ข้อมูลเกี่ยวกับผลิตภัณฑ์และการดูแลผิวที่ถูกต้องตามหลักวิชาการ
